ตำนานปลาอายุ (Ayu Sweetfish): "อายุขัย 1ปี" "ราชินีแห่งสายน้ำ"

ปลาอายุ (Ayu sweetfish) เป็นปลาที่ไวต่อสิ่งปนเปื้อนของน้ำที่อาศัยอยู่ จึงจำเป็นต้องอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่สะอาดเท่านั้น ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำในบริเวณนั้นได้เป็นอย่างดี จะเติบโตในแม่น้ำและลำธารที่สะอาดบริสุทธิ์หรือมีมลพิษน้อยที่สุดเท่านั้น เมื่อชาวประมงพบเห็นปลาอายุอยู่ในแหล่งน้ำใดแหล่งน้ำหนึ่งมักถูกพิจารณาว่าเป็นสัญญาณว่าระบบนิเวศนั้นแข็งแรงและมีความสมดุล และปลาอายุเป็นที่รู้จักจากเนื้อที่มีรสหวาน ซึ่งทำให้ได้ชื่อว่า "sweetfish"

ปลาอายุ (Plecoglossus altivelis) เป็นสายพันธุ์ที่อยู่ในสกุล Plecoglossus และวงศ์ Plecoglossidae มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกและสามารถพบได้ในมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันตกเฉียงเหนือ ตั้งแต่ชายฝั่งฮอกไกโดของญี่ปุ่นไปจนถึงคาบสมุทรเกาหลี จีน ฮ่องกง และเวียดนามตอนเหนือ ปลาอายุมักอาศัยอยู่ทั้งในน้ำทะเลชายฝั่ง ทะเลสาบน้ำจืด และในแม่น้ำ

ปลาอายุเป็นสัตว์กินพืชเป็นอาหาร โดยเฉพาะสาหร่าย ใช้ฟันเลื่อยขูดตะไคร่ออกจากหิน ปลาอายุสามารถเติบโตได้ถึง 70 ซม. แต่ขนาดสูงสุดโดยทั่วไปคือประมาณ 30 ซม.

ความหมายของปลาอายุ

• ชื่อ "sweetfish" มาจากรสชาติของเนื้อที่หวาน คันจิของปลาอายุคือ "鮎" ประกอบด้วยคันจิสองตัว

• "魚"และ "占". "魚" หมายถึงปลา และ "占" หมายถึงการทำนาย 
• การผสมตัวอักษรคันจิสองตัวนี้เข้าด้วยกันทำให้เกิดอักขระพิเศษ "鮎" ที่ใช้แทนปลาอายุ

• "年魚" (ออกเสียงว่า "nen-gyo" หรือ "toshi-uo") เป็นคำศัพท์ภาษาญี่ปุ่นสำหรับปลาอายุ (Plecoglossus altivelis) คำว่า "年魚" ประกอบด้วยตัวคันจิสองตัว

• "年" แปลว่า "ปี" และ "魚" แปลว่า "ปลา"
• ชื่อนี้หมายถึงอายุขัยของปลาอายุโดยทั่วไปคือ 1 ปี ซึ่งค่อนข้างสั้นเมื่อเทียบกับปลาชนิดอื่นๆ อย่างไรก็ตาม ปลาอายุบางตัวสามารถมีชีวิตอยู่ได้ 2-3 ปี ปลาอายุถูกกำหนดให้เป็นปลาประจำจังหวัดของทั้งจังหวัดกุมมะ และจังหวัดกิฟุในประเทศญี่ปุ่น

ประเพณีการตกปลา
การตกปลาด้วยนกกาน้ำ (Cormorant fishing): เป็นประเพณีที่มีมานานกว่า 1,300 ปี เรียกว่า "เทศกาลอุไค" (鵜飼) ซึ่งจัดขึ้นในช่วงกลางปีของทุกปี จนได้ฉายาว่าราชินีแห่งสายน้ำ

วิธีการจับปลาแบบดั้งเดิม โดยเฉพาะปลาอายุ จะใช้นกกาน้ำที่ได้รับการฝึกมาแล้ว ชาวประมงใช้นกกาน้ำญี่ปุ่นที่เลี้ยงในบ้าน (เรียกว่า "umi-u" ในภาษาญี่ปุ่น) เพื่อดำลงไปในน้ำและจับปลา นกจะถูกล่ามไว้กับชาวประมง เมื่อนกจับปลาได้ ปลาจะถูกเก็บไว้ในปากของนกและนำมาคืนต่อมาชาวประมง

การตกปลาแบบโบราณนี้กลายเป็นแหล่งดึงดูดนักท่องเที่ยวที่ดีในแม่น้ำนะงะระ แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่น่าทึ่งระหว่างมนุษย์กับนก

รสชาติ
ปลาอายุกินสาหร่ายเป็นหลัก ซึ่งส่งผลต่อคุณภาพและรสชาติของเนื้อปลาอายุ สาหร่ายเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะคล้ายพืชทั่วไป สะอาด และอุดมไปด้วยสารอาหารต่างๆ

การกินสาหร่ายช่วยให้เนื้ออายุสะอาดและมีกลิ่นน้อยลงเมื่อเทียบกับปลาที่กินจากแหล่งอื่น เช่น ปลาตัวเล็กหรือสารอินทรีย์ที่เน่าเปื่อย อาหารที่สะอาดนี้ช่วยนำไปสู่รสชาติที่หวาน สะอาด และกลิ่นหอมอ่อนๆของปลาอายุ คล้าย"กลิ่นแตงโม" ทำให้เป็นที่ต้องการอย่างมากในแวดวงการทำอาหาร โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออก

ปลาอายุสามารถนำไปทำอาหารได้หลายแบบ เช่น การย่าง การเคี่ยว หรือการทอด แต่วิธีการทั่วไปของคนญี่ปุ่นจะใช้การเสียบปลาเป็นรูปคลื่น ทาเกลือ แล้วนำไปย่าง เพื่อให้ดูเหมือนกับว่ากำลังว่ายน้ำอยู่ ได้ความงามและรูปร่างตามธรรมชาติของปลา ช่วยเพิ่มความเป็นศิลปะให้กับอาหารได้อีกด้วย

ฤดูกาลที่ดีที่สุดในกินปลาอายุคือตั้งแต่เดือน มิถุนายนถึงสิงหาคม อยู่ในช่วงฤดูร้อน เป็นเวลาที่ปลาจะโตเต็มวัย รสชาติอร่อยที่สุด ในช่วงเวลานี้